بهعنوان یک عکاس جوان و مشتاق، احتمالا فیلترهای لنز دوربین را قبلا دیده یا حتی از آنها استفاده کردهاید. عکاسان از این قطعات کوچک شیشه به دلایل متعددی استفاده میکنند، اما رایجترین کاربرد فیلترهای عکاسی، مدیریت شرایط نوری دشوار هنگام عکاسی است.
فیلترها به کاهش درخشندگی و بازتاب نور، تقویت رنگها، کاهش نور ورودی به لنز و موارد دیگر کمک میکنند. هر فیلتر لنز دارای هدف خاصی است، زیرا هر کدام برای ایجاد جلوهای خاص ساخته شدهاند که میتواند به بهبود ظاهر نهایی تصویر کمک کند.
فیلتر لنز دوربین چیست؟
فیلترهای لنز دوربین، قطعات شیشهای یا رزینی شفاف یا نیمه شفاف هستند که به جلوی لنز دوربین متصل میشوند تا تصویر ثبتشده را اصلاح یا ارتقا دهند. این فیلترها با فیلترکردن انواع یا رنگهای خاصی از نور که به سنسور دوربین میرسد، عمل میکنند.
کاربردهای فیلتر لنز دوربین در عکاسی
از انواع کاربردهای فیلتر لنز دوربین میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
• محافظت از لنز
مقرونبهصرفهترین نوع فیلترهای لنز دوربین، فیلترهای شفاف هستند که بهسادگی برای محافظت مورداستفاده قرار میگیرند. این فیلترها در شرایط عکاسی معمولی برای محافظت از لنز جلویی بسیار عالی هستند. علاوه بر این، شیشه شفاف آنها بههیچوجه بر تصاویر شما تأثیری نمیگذارد. فیلترهای محافظ لنز، احتمال ایجاد خطوخش، ترک و تجمع گردوغبار روی سطح لنز شما را از بین میبرند.
• تصحیح یا تقویت رنگ
انواع خاصی از فیلترهای عکاسی وجود دارند که میتوانند رنگهای موجود در تصاویر شما را تغییر یا تقویت کنند. برخی از آنها توانایی اصلاح دمای رنگ صحنه را دارند. در همین حال، برخی دیگر میتوانند رنگ و کنتراست را برای تصویری پرجنبوجوشتر افزایش دهند.
• کمک به دستیابی به نوردهی دقیق
هنگام کار با شرایط نوری بسیار دشوار، فیلترهای عکاسی گزینهای عالی برای دستیابی به نوردهی یکنواخت و دقیق در کل تصویر شما هستند. آنها این کار را با مسدودکردن بخشی از نوری که با درجات مختلف وارد لنز میشود انجام میدهند. این فیلترها بهویژه در هنگام عکاسی در فضای باز در طول روز، بهخصوص زمانی که استفاده از سرعتهای شاتر بالا ممکن است برای جلوگیری از نوردهی بیش از حد کافی نباشد، مفید هستند.
• افزودن تأثیرگذاری به تصاویر
فیلترهای لنز دوربین میتوانند به روشهای مختلف تصاویر شما را بهبود بخشند. آنها برای افزایش کنتراست در تصویر، ایجاد رنگهای زندهتر، حذف درخشندگی و بازتابهای مزاحم از آب و سطوح شیشهای و موارد دیگر مفید هستند. اما افزودن فیلتر به عکسها همچنین با افزودن جلوههای جالب مانند “ستارههای” چندنقطهای روی منابع نور یا لبههای نرم، به عکسی که در غیر این صورت بیروح است، کمی جذابیت میبخشد.
انواع فیلترهای لنز دوربین
فیلترهای لنز دوربین دارای انواع مختلفی هستند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. در این راهنما با انواع اصلی فیلترهای لنز آشنا میشویم:
۱. فیلتر لنز پیچی (Screw-On Filters): این فیلترها که به فیلترهای گرد (Circular Filters) هم شناخته میشوند، مستقیماً روی لنز دوربین پیچیده میشوند. پرکاربردترین فیلترها مثل پلاریزه، فیلترهای ND و فیلترهای رنگی از این نوع هستند. فیلترهای پیچی قطر و ضخامتهای مختلفی دارند. فیلترهای خیلی ضخیم ممکن است باعث ایجاد سایه ناخواسته (Vignetting) در عکس شوند.
۲. فیلتر لنز قطرهای (Drop-in Filters): این فیلترها عمدتاً برای لنزهای تلهفتو استفاده میشوند. لنزهای تله فوتو قطر دهانة بزرگتری دارند و معمولاً نمیتوان از فیلترهای پیچی استاندارد روی آنها استفاده کرد. فیلترهای لنز قطرهای همانطور که از اسمشان پیداست، داخل یک محفظه کوچک مخصوص در قسمت پشتی لنز قرار میگیرند.
۳. فیلتر لنز مربعی (Square Filters): فیلترهای مربعی معمولاً همراه با نگهدارنده فیلتر (Filter Holder) استفاده میشوند که روی لنز دوربین نصب میگردد. برای استفاده از چند فیلتر مربعی با اندازههای مختلف، تنها کافی است آداپتورهای مخصوص نگهدارنده فیلتر را تهیه کنید. این نوع فیلتر محبوب عکاسان منظره است.
۴. فیلتر لنز مستطیلی (Rectangular Filters): فیلترهای مستطیلی نیز شبیه فیلترهای مربعی، با استفاده از نگهدارنده فیلتر روی لنز نصب میشوند. فیلتر مستطیلی به عکاس فضای بیشتری برای مانور روی سوژه میدهد تا از ایجاد لکههای ناهموار در تصویر جلوگیری کند. اندازهی محبوب این نوع فیلتر ۴×۶ اینچ است، اما فیلترهای کوچکتر و بزرگتر هم در بازار موجود است.
انواع فیلتر لنز از نظر نوع کاربرد
فیلترها از نظر تجهیزات دوربین نسبتا ارزان هستند، اما اگر فیلترهای مناسب برای نیازهای خود را نشناسید یا ندانید که چگونه میتوانید از آنها برای بهبود عکسهایتان استفاده کنید، ممکن است فقط پولتان را هدر دهید. در این راهنمای فیلترهای لنز، انواع مختلف فیلترهای دوربین و تأثیرات آنها را توضیح میدهیم تا به شما در انتخاب فیلترهای مورد نیازتان کمک کنیم:
1. فیلترهای یووی و اسکایلایت (UV and Skylight Filters)
فیلترهای محافظ UV و اسکایلایت اغلب برای حفاظت از لنز در برابر رطوبت، گردوغبار و خطوخش مورداستفاده قرار میگیرند. این ویژگی آنها را برای عکاسی در محیطهای مرطوب، غبارآلود یا گلی ایدهآل میکند. درگذشته، فیلترهای UV همچنین برای جلوگیری از ایجاد مه و تاری ناشی از نور UV در فیلمهای عکاسی قدیمی که به طور معمول حساسیت بیشتری به اشعه UV داشتند، به کار میرفتند.
از طرف دیگر، فیلترهای اسکایلایت هنگام عکاسی زیر آسمان صاف و آبی، بهترین دوست هر عکاسی هستند. آنها میتوانند رنگ آبی بیش از حد را که اغلب در عکسهای فضای باز ظاهر میشود، کاهش دهند. همچنین میتوانند رنگ پوست را از بازتاب رنگ اشیاء اطراف سوژه حفظ کنند. بااینحال، بهخاطر داشته باشید که استفاده از فیلتر اسکایلایت بهعنوان محافظ لنز، ممکن است کیفیت تصویر عکسهای شما را تحتتأثیر قرار دهد، زیرا میتواند شعلههای لنز (Lens Flare) را تشدید کند که باعث ایجاد رنگ و کاهش کنتراست تصویر میشود.
ازآنجاییکه اکثر عکاسان برای محافظت، یک فیلتر UV یا اسکایلایت روی لنزهای خود نگه میدارند، سرمایهگذاری روی یک فیلتر باکیفیت که در برابر استفادههای سخت دوام بیاورد و از کیفیت کلی تصاویر شما نکاهد، اهمیت ویژهای دارد.
بههرحال مهم نیست که از یک لنز ۲۰۰۰ دلاری استفاده میکنید، اگر از طریق یک فیلتر ۵ دلاری عکاسی میکنید. فیلترهای ارزانقیمت باعث کاهش شارپی و رزولوشن عکسهای شما میشوند. به همین دلیل است که همیشه سرمایهگذاری روی فیلترهای باکیفیت برای دوربین توصیه میشود. همچنین هنگام خرید فیلترهای لنز، گزینههای چندلایه را بررسی کنید که کیفیت تصاویری را که لنزهای شما تولید میکنند، حفظ نمایند.
2. فیلترهای پلاریزه (Polarizing Filters)
فیلترهای پلاریزه، درست شبیه عینکآفتابی، با اشباع رنگ و کاهش بازتابها، عمق به تصویر میافزایند. این فیلترها دارای نگهدارندهای چرخان هستند که بهراحتی به لنز متصل میشود. پس از نصب فیلتر پلاریزه روی لنز و کادربندی سوژه، میتوانید فیلتر را بهآرامی بچرخانید و همزمان تغییرات تصویر را در منظرهیاب یا نمای زندهی دوربین خود مشاهده کنید.
بهترین کاربرد فیلترهای پلاریزه در عکاسی منظره است. این فیلترها باعث تیرهتر شدن آسمان و درخشش بیشتر رنگها میشوند، همچنین درخشندگی و بازتاب نور را روی سطوح شیشهای یا آب کاهش میدهند.
هنگام عکاسی از مناظر، از چرخاندن افقی دوربین خودداری کنید، زیرا این کار میتواند باعث ایجاد نواحی تیره و ناهموار در آسمان شود. همچنین، هنگام استفاده از این فیلتر با لنزهای فوقعریض باید احتیاط کنید، زیرا میتواند باعث شود رنگ آبی آسمان در عکسهایتان غیرطبیعی و ناهموار به نظر برسد.
فیلترهای پلاریزه دوربین کمی پیچیدگی دارند. اگر تابهحال عکسی دیدهاید که در آن یکگوشهی آسمان به طور مصنوعی تیره یا دارای سایهی آبی غیرطبیعی است، بهاحتمال زیاد عکاس نحوهی استفاده از فیلترهای دوربین مانند پلاریزه را نمیدانسته است.
در هنگام استفاده از فیلتر پلاریزه روی لنز دوربین، بیشترین موفقیت را زمانی خواهید داشت که خورشید مستقیماً بالای سر باشد. اگر نور خورشید در زاویهی پایینتری قرار داشته باشد، دستیابی به نتایج طبیعی و واقعی دشوارتر است. به همین دلیل است که فیلترهای پلاریزه برای نور شدید ظهر عالی هستند، اما در طلوع و غروب آفتاب کاربرد کمتری دارند.
3. فیلترهای چگالی خنثی (ND) (Neutral Density Filters)
فیلترهای چگالی خنثی (ND) صفحاتی از شیشههای تیرهرنگ هستند که میزان نور ورودی به لنز و برخورد آن به حسگر را کاهش میدهند، اما بدون اینکه بر رنگ تصویر نهایی تأثیری بگذارند. این اثرگذاری شامل نور شدید خورشید و نور قدرتمند فلاشهای استودیویی نیز میشود.
استفاده از فیلتر ND نیاز به تنظیم خاصی ندارد و حتی با وجود این فیلتر روی لنز، همچنان میتوانید از سیستم نورسنج و فوکوس دوربین و لنز خود استفاده کنید.
این فیلتر با کاهش شدت نور ورودی به شما امکان عکاسی با سرعتهای پایینتر شاتر را میدهد بدون اینکه تصویرتان دچار overexposure یا سوختگی شود. در چنین شرایطی، اگر قصد عکاسی از سوژهی متحرکی مانند جریان آب را دارید، حتما از یک سهپایه برای ایجاد محو حرکت نمایشیتر و اطمینان از شارپ بودن سایر اجزای تصویر استفاده کنید.
فیلترهای چگالی خنثی بر حسب توقفهای نور (stops of light) درجهبندی میشوند. برای مثال، میتوانید از یک فیلتر ND دو توقف برای مسدودکردن مقدار کمی از نور یا یک فیلتر ND ده – توقف برای مسدودکردن مقدار قابلتوجهی از نور استفاده کنید. هرچه فیلتر شما توقفهای نور بیشتری را مسدود کند، میتوانید از سرعت شاتر طولانیتری استفاده کنید.
برخی از فیلترهای ND برای دوربین قابلتنظیم هستند، بنابراین میتوانید آنها را بچرخانید تا نور بیشتری را مسدود کرده یا در صورت نیاز نور کمتری را مسدود کنید. این یک ویژگی مفید است، بهویژه اگر دوست دارید تجهیزات عکاسی خود را سبک و جمعوجور نگه دارید. میتوانید روی یک فیلتر ND قابلتنظیم سرمایهگذاری کنید و از فیلترینگهای متنوع با یک وسیلهی جانبی جمعوجور لذت ببرید.
4. فیلتر تراکم خنثی تدریجی (GND) (Graduated Neutral Density Filter)
فیلترهای تراکم خنثی تدریجی همچنین شناخته شده به فیلترهای Grad ND یا (GND) دارای انتقال عمودی بین تیره و شفاف هستند تا نوردهی بین آسمان آفتابی و پیشزمینه تیرهتر آن را متعادل کنند. میزان تیرگی آنها متفاوت بوده و بر حسب “استاپ” اندازهگیری میشود – تعداد استاپهای نور تعیین میکند که فیلتر چه مقدار قسمتی از صحنهای را که قصد ثبت آن را دارید تیرهتر میکند.
فیلترهای GND عموما در سه نوع رایج عرضه میشوند: لبه نرم، لبه سخت و معکوس.
انواع فیلترهای GND
• فیلتر GND لبه سخت: دارای نصفه خاکستری خنثی است که به طور ناگهانی در مرکز به شفاف تغییر میکند. این فیلتر بیشتر برای متعادلکردن صحنههای با کنتراست بالا، مانند افقی صاف با آسمان روشن و پیشزمینه تیره، برای ایجاد تصویری با نوردهی یکنواخت استفاده میشود.
• فیلتر GND لبه نرم: این فیلتر به دلیل داشتن گرادیان نرمتر بین نواحی تیره و شفاف، بیشتر موردعلاقه است و درصورتیکه خط افق کاملاً صاف یا مسطح نباشد، بهترین گزینه محسوب میشود؛ همچنین میتوانید از این فیلتر استفاده کنید اگر فیلتر لبه سخت تمایل به ایجاد خط وسط قابلتوجهی در صحنه موردنظر شما داشته باشد.
• فیلتر GND معکوس: فیلتر ویژهای است که عکاسان منظره برای عکاسی از طلوع و غروبهای زیبا زمانی که خورشید بسیار نزدیک به افق است، استفاده میکنند. برخلاف فیلترهای GND معمولی که از تیره به روشن در مرکز تغییر میکنند، این نوع فیلتر در نیمه بالایی از تیره (برای آسمان) به تیرهتر (برای خورشید) و سپس در نیمه پایینی (برای پیشزمینه) کاملاً شفاف میشود.
فیلترهای تراکم خنثی تدریجی برای مدیریت شرایط نوری دشوار، لوازم جانبی بسیار مفیدی هستند. دوربینهای دیجیتال بهسرعت در حال گسترش قابلیتهای محدوده دینامیکی خود هستند. بااینحال، همه عکاسان در نهایت با وضعیتی روبرو خواهند شد که یک قسمت از فریم به زمان نوردهی بیشتری نسبت به قسمت دیگر نیاز داشته باشد.
با سرمایهگذاری روی یک فیلتر GND برای دوربین خود، قادر خواهید بود بدون نیاز به فتوشاپ یا لایت روم، شرایط نوری پیچیده را مدیریت کنید. علاوه بر این، نوردهی را مستقیما در دوربین به دست آورید و زمان بیشتری را صرف عکاسی و زمان کمتری را جلوی صفحه کامپیوتر خود سپری کنید.
اگر نمیدانید چگونه از فیلترهای دوربینی که دارای طیف تدریجی از تراکم خنثی هستند استفاده کنید، قبل از رفتن به سراغ انواع دیگر، برای دستیابی به نتایج قابلپیشبینیتر و جذابتر، فیلتر لبه نرم را امتحان کنید.
5. فیلترهای اصلاح رنگ (Color Correcting Filters)
فیلترهای اصلاح رنگ که با نامهای فیلترهای سردکننده و گرمکننده، تبدیل رنگ یا جبران رنگ نیز شناخته میشوند، برای اصلاح و یا تقویت رنگ صحنه شما به کار میروند. فیلترهای گرمکننده و سردکننده برای اصلاح نورپردازی داخلی و ایجاد ظاهری دلگیرتر یا آفتابیتر به صحنه شما عالی هستند، درحالیکه سایر فیلترهای رنگی برای بیرونکشیدن سایههای خاص در یک صحنه کاربرد دارند. این فیلترها به افرادی که ترجیح میدهند اصلاح رنگ را به پس از عکاسی موکول نکنند، کمک میکنند تا تصاویرشان زیباتر، دقیقتر و واقعیتر به نظر برسد.
با رویآوردن تعداد بیشتری از عکاسان به عکاسی با فرمت RAW بهجای JPEG، تناژ رنگی و تراز سفیدی هنگام عکاسی، دغدغه کمتری شده است. بااینحال، توجه به اصلاح رنگ در هر مرحله از فرایند عکاسی همچنان مهم است.
بدیهی است که برخی سناریوها مانند کار با نور طبیعی به اصلاح رنگ کمتری نیاز دارند. اما هر زمان که با نور موجود در شهرها، ساختمانهای اداری یا سایر اماکن عمومی عکاسی میکنید، بهتر است رنگ را در زمان عکاسی اصلاح کنید.
اگر تابهحال برای بهدستآوردن رنگ پوست دقیق زیر نورهای فلورسنت یا کاهش رنگ آبی در روزهای برفی با مشکل مواجه شدهاید، استفاده از فیلترهای اصلاح رنگ را برای دوربین خود در نظر بگیرید. این فیلترها میتوانند در وقت شما صرفهجویی قابلتوجهی کنند.
6. فیلترهای کلوزآپ (نزدیک) (Close-Up Filters)
فیلترهای کلوزآپ (همچنین شناخته شده بهعنوان فیلترهای ماکرو یا دیوپتر) امکان عکاسی ماکرو را بدون نیاز به استفاده از لنز ماکرو اختصاصی فراهم میکنند. بسیاری از عکاسان بهجای اینکه هزینه لنزهای ماکرو گرانتر را متحمل شوند، به خرید این قطعات کوچک شیشهای روی میآورند، بهخصوص زمانی که مجبور نیستند همیشه از نمای نزدیک عکس بگیرند.
بااینحال، این فیلترهای لنز نمیتوانند جایگزین قدرت بزرگنمایی لنزهای ماکرو واقعی شوند. فیلترهای کلوزآپ دقیقاً مانند ذرهبین یا عینکهای ذرهبینی هستند که به لنزهای معمولی کمک میکنند تا روی سوژهها از فاصله نزدیکتری فوکوس کنند.
اگر به کاوش در عکاسی ماکرو علاقهمند هستید؛ اما بودجه کافی برای خرید لنز جدید ندارید، افزودن یک فیلتر کلوزآپ به تجهیزات دوربین شما میتواند قابلیتهای آن را با قیمت مناسب گسترش دهد.
برخی از لنزها حتی برای افزودن قابلیت عکاسی ماکرو با یک فیلتر کلوزآپ عرضه میشوند. این فیلترهای کلوزآپ مکمل برای استفاده با آن لنز خاص طراحی شدهاند و به طور یکپارچه با فاصله کانونی و عناصر داخلی لنز شما کار میکنند تا به شما کمک کنند بدون افت کیفیت، از نظر فیزیکی به سوژه خود نزدیکتر شوید.
فیلترهای کلوزآپ از کمیابترین انواع فیلترهای لنز دوربین هستند، اما در صورت استفاده صحیح میتوانند بسیار مفید باشند.
7. فیلترهای جلوه ویژه
فیلترهای جلوه ویژه با اهداف مختلفی به بهبود تصاویر شما کمک میکنند. شاید محبوبترین نوع فیلترهای جلوه ویژه، فیلترهای “استاربرست” (Starburst) باشند. این فیلترها بهراحتی درخششی قابلتوجه به هایلایتهای تصویر و منابع نور مانند چراغهای خیابان و چراغهای کریسمس اضافه میکنند. شما میتوانید از فیلترهایی که ستارههای دو، چهار، شش یا هشت پر و درخشش نور ایجاد میکنند، انتخاب کنید.
سایر فیلترهای جلوه ویژه عبارتاند از فیلترهای مادونقرمز، چند تصویر (multivision)، فیلترهای مرکز نقطهای یا پخشکننده (diffusion) و فیلترهای “روز به شب”. بااینحال، ازآنجاییکه اکنون این جلوهها بهراحتی در فتوشاپ قابل بازتولید هستند، محبوبیت خود را ازدستدادهاند.
راهنمای انتخاب فیلتر لنز دوربین
هنگام انتخاب فیلتر لنز دوربین، سه سوال اصلی وجود دارد که باید از خود بپرسید:
فیلتر جدیدم چه کاری باید انجام دهد؟
میخواهم از فیلتر جدید با کدام لنزها استفاده کنم؟
بودجه من برای خرید فیلتر لنز دوربین چقدر است؟
ازآنجاییکه هیچ دو فیلتری شبیه هم نیستند، مهم است قبل از خرید، دقیقا مشخص کنید که به دنبال چه نوع فیلتری هستید.
• انواع فیلترهای لنز دوربین را بشناسید
آیا میخواهید بازتابها را کاهش دهید و به کنتراست و رنگهای جسورانه دست پیدا کنید؟ پس بهترین انتخاب برای شما فیلتر پلاریزه است.
آیا میخواهید در محیطهای روشن سرعت شاتر را پایین بیاورید تا حرکت بهصورت مات و محو ثبت شود؟ پس وقت آن است که روی یک فیلتر ND (Neutral Density) سرمایهگذاری کنید.
آیا به دنبال یک جلوه خلاقانه جدید برای پرترهها یا مناظر خود هستید؟ فیلترهای جلوه ویژه را برای دستیابی به ظاهری کاملاً متفاوت امتحان کنید.
• اندازه مناسب فیلتر را انتخاب کنید
هر لنزی اندازه فیلتر مخصوص به خود را دارد. اگر میدانید که میخواهید از فیلتر با یک لنز خاص استفاده کنید، قبل از خرید باید اندازه آن فیلتر را بررسی کنید. اندازه موردنیاز فیلتر روی اکثر لنزها در جایی از بدنه لنز درج شده است. این اندازه بهصورت میلیمتر (mm) و با نمادی شبیه به این (⍉) نمایش داده میشود. بهطورکلی، اندازههای رایج فیلتر از 58 میلی متر تا 77 میلی متر متغیر است.
اگر میخواهید از یک فیلتر روی چند لنز مختلف استفاده کنید، فیلتری را بخرید که با بزرگترین لنز موجود در مجموعه شما مطابقت دارد. همچنین میتوانید با استفاده از حلقههای افزایش یا کاهش سایز (step-up/step-down ring)، هر فیلتری را برای کار با لنزهای دیگر سازگار کنید.
• درنظرگرفتن بودجه
بودجه یک عامل کلیدی است. خرید ارزانترین فیلتر به معنای قربانیکردن کیفیت تصویر است. فیلترهای ارزانقیمت همچنین بیشتر در معرض گیرکردن روی لنز قرار دارند. در نهایت، اگر از لنزهای بسیار گرانقیمت استفاده نمیکنید، میتوانید با یک بودجه متوسط برای فیلترها کار خود را راه بیندازید.
